Subsidieschandaal bpost brengt minister Petra De Sutter in nauwe schoentjes.

Met een linkse regering aan de macht in België weet je: belastinggeld zal rijkelijk vloeien naar bpost. Waarom? De PS ziet bpost als een tewerkstellingsmachine in ruraal Wallonië en wil dat koste wat het kost zo houden. In een vergadering met PS-kopstukken op 31 augustus 2022 stelde het management van bpost dat het in verhouding tot PostNL zo’n 6500 mensen in operationele functies te veel heeft en zo’n 1.100 in hoofdkwartierfuncties, terwijl er dagelijks zo’n 4.000 voltijdse medewerkers niet komen opdagen. Enkel met omvangrijke steun van de overheid kan zo’n obees bedrijf rendabel blijven. Rechtstreekse subsidies aan bpost zijn evenwel onwettig als gevolg van de vrijmaking van de Europese postmarkt. Dus verloopt de ondersteuning op een creatievere manier: via vergoedingen voor dienstverleningen aan de overheid waarvan de kosten door het management van bpost artificieel hoog worden begroot. Ziedaar waarom bpost jaarlijks een toelage krijgt van 170 miljoen euro voor de gratis bedeling van kranten in rurale gebieden, maar ook nog eens tientallen miljoenen per jaar voor het beheer van de rekeningen van de staat, de verdeling van nummerplaten en het innen van verkeersboetes. 

Op elk van die contracten werden door bpost monsterwinsten geboekt. Dat doet de vraag rijzen: welke rol speelde minister van Overheidsbedrijven Petra De Sutter (Groen) in het toekennen daarvan? Als minister hoort zij te waken over de zorgvuldige besteding van belastinggeld. Dat lijkt niet te zijn gebeurd. Hoewel bpost een beursgenoteerd bedrijf is in een vrijgemaakte postmarkt, mocht het toch twee betaalde medewerkers naar het kabinet van minister Petra De Sutter detacheren. Minstens één daarvan was betrokken bij de onderhandelingen om de contracten voor zijn bedrijf in de wacht te slepen, zo blijkt uit whatsappverkeer dat in de pers werd gelekt. Helderder dan dit kan belangenvermenging niet worden. Vandaag mocht de belaagde minister spitsroeden lopen in de kamercommissie voor Overheidsbedrijven. Michael Freilich spaarde daarin zijn kritiek niet.    

Michael Freilich: “Er is hier geen ‘zweem’ van belangenvermenging maar een ‘walm’. U stelt zichzelf in de pers voor als ridder op het witte paard die de stal zal uitkuisen. Ik stel vast dat u niets anders doet dan achter het paard aanlopen en de shit mag opruimen. U holt stelselmatig achter de feiten aan en reageert pas nadat anderen u wijzen op wantoestanden en de pers daar de nodige aandacht aan schenkt. Pas nadat ik hier in de Kamer de bal aan het rollen bracht met vragen over collusie tijdens de aanbestedingsprocedure over het krantenbedelingscontract, zag u in dat er iets niets pluis was. Er werd toen een audit besteld, niet door u, maar door het bedrijf zelf, dat die kans greep om ze uit te besteden aan vrienden en familie van het management. Even voordien moest het Rekenhof u al wijzen op overmatige winstmarges in de contracten over de nummerplaten. Het enige wat u zelf heeft gedaan was het goedkeuren van de verhogingen van de dotatie die bpost krijgt voor nog een andere tak aan dienstverlening: de diensten van algemeen economisch belang, zoals het openhouden van voldoende postkantoren, basisbankdiensten aanbieden en de uitbetaling van de pensioenen. Tijdens de legislatuur steeg de totale dotatie daarvoor al met 40 %. Als we het zesde en het zevende beheerscontract naast elkaar leggen, kwam er 35 miljoen euro bij per jaar, als we indexatie meerekenen een toename van zo’n 25 miljoen euro dus. Dat kunt u onmogelijk verantwoorden met bescheiden projecten over vergroening en toegankelijkheid voor gehandicapten, die samen nog geen miljoen euro kosten. De twee medewerkers van bpost op uw kabinet hebben fantastisch gerendeerd voor hun bedrijf. En pas nu, nadat zowel de Kamer als de media u wezen op de laakbaarheid van deze praktijken, stuurt u hen terug naar hun bedrijf.” 

In zijn tussenkomst hekelde Michael Freilich ook de catastrofale gevolgen van dit subsidieschandaal voor het bedrijf zelf en voor de belastingbetaler: “Ondertussen is de beurswaarde van bpost helemaal gecrasht. Dat is even logisch als onvermijdelijk, want ondertussen is voor iedereen haarfijn duidelijk dat het bedrijf vooral winstgevend was dankzij het geld dat de belastingbetaler jaarlijks toestopt. Nu dreigt die verkapte staatssteun teruggevorderd te worden en hangt het bedrijf een boete van Mededingingsautoriteit BMA boven het hoofd, die kan oplopen tot 430 miljoen euro. De implosie van de beurswaarde van bpost is een ramp voor de belastingbetaler, die meerderheidsaandeelhouder is, maar ook voor de kleine belegger die op dit aandeel intekende. Die mensen zijn terecht woest op u. Maar het is uiteraard ook een ramp voor het bedrijf zelf en al zijn medewerkers. De crisis is nu totaal. Daarom vragen wij een forensische audit, waarin alle contacten tussen uw kabinet en bpost haarfijn worden uitgeplozen en waarbij het parlement wordt betrokken.”

In haar antwoord erkende minister Petra De Sutter dat de werkwijze problematisch is, maar ontkende ze elke vorm van belangenvermenging: “De twee adviseurs van bpost op mijn kabinet hebben ten allen tijde ter goede trouw en integer gehandeld. Detachering is een courante praktijk die expertise aanlevert. Het klopt dat zij op de payroll van bpost stonden, maar die mensen stonden laag op de ladder binnen het bedrijf. Zulke detacheringen waren ook traditie en dat kon volgens een KB van 2001. Op dat moment leek dat de correcte manier om het kabinet op te starten. Ik deel evenwel de bekommernis daarover en zal daarom de nodige stappen nemen.” De minister somde daarna een lijst maatregelen op die ze nam die ingingen tegen de belangen van bpost, waarmee ze wou aantonen dat ze “niet rijdt” voor bpost.  

Michael Freilich nam geen genoegen met dit antwoord: “Die medewerkers waren helemaal niet laag op de rang. Het waren ‘senior legal counsels’. De plannen die u nu aankondigt zijn goed, maar nogmaals: u neemt ze nu pas, nadat wij en de pers u wezen op de noodzaak daarvan. Ook is het onaanvaardbaar dat de Kamer de interne audit van bpost nog steeds niet mag inzien. De Belgische staat is met 51% van de aandelen meerderheidsaandeelhouder. Wij mogen betalen, maar niet bepalen. U zegt dat de medewerkers van bpost op uw kabinet altijd het algemeen belang hebben laten primeren op dat van het bedrijf dat hen betaalde. Moeten wij u op uw woord geloven? Uiteraard doen we dat niet. Wij zullen dat pas kunnen vaststellen na de forensische audit hierover, die alle relevante communicatie op uw kabinet uitpluist. Pas dan zal blijken of u het vertrouwen van de Kamer waard bent.”